Tổng quan
Béo phì là một căn bệnh phức tạp liên quan đến lượng chất béo trong cơ thể quá mức. Béo phì không chỉ là một vấn đề thẩm mỹ. Đây là một vấn đề y tế làm tăng nguy cơ mắc các bệnh và vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như bệnh tim, tiểu đường, huyết áp cao và một số bệnh ung thư.
Có nhiều lý do khiến một số người gặp khó khăn trong việc giảm cân. Thông thường, béo phì là kết quả của các yếu tố di truyền, sinh lý và môi trường, kết hợp với chế độ ăn uống, hoạt động thể chất và lựa chọn tập thể dục.
Tin tốt là ngay cả việc giảm cân vừa phải cũng có thể cải thiện hoặc ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe liên quan đến béo phì. Chế độ ăn uống lành mạnh hơn, tăng cường hoạt động thể chất và thay đổi hành vi có thể giúp bạn giảm cân. Thuốc theo toa và quy trình giảm cân là những lựa chọn bổ sung để điều trị bệnh béo phì.
Triệu chứng
Chỉ số khối cơ thể (BMI) thường được sử dụng để chẩn đoán béo phì. Để tính chỉ số BMI, hãy nhân cân nặng theo kg, chia cho chiều cao theo mét và sau đó chia lại cho chiều cao theo mét.
BMI Tình trạng cân nặng theo tiêu chuẩn châu Á
Dưới 18,5 nhẹ cân
18,5-22,9 Bình thường
23-24,9 Tiền béo phì
25 – 29.9 Béo phì độ I
30 – 39.9 Béo phì độ II
>=40 Béo phì độ III
Người châu Á có chỉ số BMI từ 23 trở lên có thể tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe.
Đối với hầu hết mọi người, BMI cung cấp một ước tính hợp lý về chất béo trong cơ thể. Tuy nhiên, chỉ số BMI không trực tiếp đo lượng mỡ trong cơ thể, vì vậy một số người, chẳng hạn như vận động viên cơ bắp, có thể có chỉ số BMI thuộc loại béo phì mặc dù họ không có mỡ thừa.
Nhiều bác sĩ cũng đo chu vi vòng eo của một người để giúp đưa ra quyết định điều trị. Các vấn đề sức khỏe liên quan đến cân nặng phổ biến hơn ở nam giới có vòng eo trên 102 cm và ở phụ nữ có số đo vòng eo trên 89 cm.
Khi nào đến gặp bác sĩ
Nếu bạn lo lắng về cân nặng của mình hoặc các vấn đề sức khỏe liên quan đến cân nặng, hãy hỏi bác sĩ về việc kiểm soát béo phì. Bạn và bác sĩ có thể đánh giá rủi ro sức khỏe của bạn và thảo luận về các lựa chọn giảm cân của bạn.
Nguyên nhân
Mặc dù có những ảnh hưởng về di truyền, hành vi, trao đổi chất và nội tiết tố lên trọng lượng cơ thể, nhưng béo phì xảy ra khi bạn hấp thụ nhiều calo hơn mức bạn đốt cháy thông qua các hoạt động bình thường hàng ngày và tập thể dục. Cơ thể bạn lưu trữ lượng calo dư thừa này dưới dạng chất béo.
Ở Hoa Kỳ, chế độ ăn của hầu hết mọi người đều chứa quá nhiều calo - thường là từ thức ăn nhanh và đồ uống có hàm lượng calo cao. Những người bị béo phì có thể ăn nhiều calo hơn trước khi cảm thấy no, cảm thấy đói sớm hơn hoặc ăn nhiều hơn do căng thẳng hoặc lo lắng.
Nhiều người sống ở các nước phương Tây hiện nay có công việc ít đòi hỏi thể chất hơn nhiều, vì vậy họ không có xu hướng đốt cháy nhiều calo tại nơi làm việc. Ngay cả các hoạt động hàng ngày cũng sử dụng ít calo hơn, nhờ các tiện ích như điều khiển từ xa, thang cuốn, mua sắm trực tuyến và lái xe qua ngân hàng.
Các yếu tố rủi ro
Béo phì thường là kết quả của sự kết hợp của các nguyên nhân và các yếu tố góp phần:
Sự kế thừa và ảnh hưởng của gia đình
Các gen bạn thừa hưởng từ cha mẹ của bạn có thể ảnh hưởng đến lượng chất béo cơ thể bạn lưu trữ và nơi chất béo đó được phân phối. Di truyền cũng có thể đóng một vai trò trong việc cơ thể bạn chuyển đổi thức ăn thành năng lượng hiệu quả như thế nào, cách cơ thể bạn điều chỉnh sự thèm ăn và cách cơ thể bạn đốt cháy calo trong quá trình tập luyện.
Béo phì có xu hướng gia tăng trong các gia đình. Đó không chỉ là do gen mà họ chia sẻ. Các thành viên trong gia đình cũng có xu hướng chia sẻ thói quen ăn uống và sinh hoạt giống nhau.
Lựa chọn phong cách sống
Chế độ ăn uống không lành mạnh. Chế độ ăn uống giàu calo, thiếu trái cây và rau quả, ăn nhiều thức ăn nhanh và sử dụng nhiều đồ uống có hàm lượng calo cao và khẩu phần ăn quá khổ góp phần làm tăng cân.
Calo lỏng. Mọi người có thể uống nhiều calo mà không cảm thấy no, đặc biệt là calo từ rượu. Các đồ uống có hàm lượng calo cao khác, chẳng hạn như nước ngọt có đường, có thể góp phần làm tăng cân đáng kể.
Không hoạt động. Nếu bạn có lối sống ít vận động, bạn có thể dễ dàng hấp thụ nhiều calo hơn lượng calo đốt cháy mỗi ngày thông qua tập thể dục và các hoạt động thường ngày. Nhìn vào màn hình máy tính, máy tính bảng và điện thoại là một hoạt động ít vận động. Số giờ ngồi trước màn hình có liên quan nhiều đến việc tăng cân.
Một số bệnh và thuốc
Ở một số người, béo phì có thể bắt nguồn từ nguyên nhân y tế, chẳng hạn như hội chứng Prader-Willi, hội chứng Cushing và các bệnh lý khác. Các vấn đề y tế, chẳng hạn như viêm khớp, cũng có thể dẫn đến giảm hoạt động, dẫn đến tăng cân.
Một số loại thuốc có thể dẫn đến tăng cân nếu bạn không bù đắp thông qua chế độ ăn uống hoặc sinh hoạt. Những loại thuốc này bao gồm một số thuốc chống trầm cảm, thuốc chống động kinh, thuốc tiểu đường, thuốc chống loạn thần, steroid và thuốc chẹn beta.
Các vấn đề kinh tế và xã hội
Các yếu tố xã hội và kinh tế có liên quan đến bệnh béo phì. Việc tránh béo phì là rất khó nếu bạn không có những khu vực an toàn để đi bộ hoặc tập thể dục. Tương tự như vậy, bạn có thể không được dạy các cách nấu ăn lành mạnh, hoặc bạn có thể không được tiếp cận với các loại thực phẩm lành mạnh hơn. Ngoài ra, những người bạn ở cùng có thể ảnh hưởng đến cân nặng của bạn - bạn có nhiều khả năng bị béo phì nếu bạn có bạn bè hoặc người thân bị béo phì.
Tuổi tác
Béo phì có thể gặp ở mọi lứa tuổi, kể cả ở trẻ nhỏ. Nhưng khi bạn già đi, sự thay đổi nội tiết tố và lối sống ít năng động hơn sẽ làm tăng nguy cơ béo phì. Ngoài ra, lượng cơ trong cơ thể bạn có xu hướng giảm dần theo tuổi tác. Nói chung, khối lượng cơ thấp hơn dẫn đến giảm sự trao đổi chất. Những thay đổi này cũng làm giảm nhu cầu calo và có thể khiến bạn khó giảm cân hơn. Nếu bạn không kiểm soát một cách có ý thức những gì bạn ăn và hoạt động thể chất nhiều hơn khi bạn già đi, bạn có thể sẽ tăng cân.
Những yếu tố khác
Thai kỳ. Tăng cân là phổ biến trong thai kỳ. Một số phụ nữ cảm thấy trọng lượng này khó giảm sau khi sinh con. Sự tăng cân này có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh béo phì ở phụ nữ.
Bỏ hút thuốc. Bỏ thuốc lá thường liên quan đến tăng cân. Và đối với một số người, nó có thể dẫn đến tăng cân đủ để được coi là béo phì. Thông thường, điều này xảy ra khi mọi người sử dụng thực phẩm để cai nghiện thuốc lá. Tuy nhiên, về lâu dài, bỏ hút thuốc vẫn mang lại lợi ích lớn hơn cho sức khỏe của bạn so với việc tiếp tục hút thuốc. Bác sĩ có thể giúp bạn ngăn ngừa tăng cân sau khi bỏ hút thuốc.
Thiếu ngủ. Ngủ không đủ giấc hoặc ngủ quá nhiều có thể gây ra những thay đổi trong hormone làm tăng cảm giác thèm ăn. Bạn cũng có thể thèm thức ăn giàu calo và carbohydrate, có thể góp phần làm tăng cân.
Căng thẳng. Nhiều yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến tâm trạng và sức khỏe có thể góp phần gây béo phì. Mọi người thường tìm kiếm thức ăn có hàm lượng calo cao hơn khi gặp tình huống căng thẳng.
Hệ vi sinh vật. Vi khuẩn đường ruột của bạn bị ảnh hưởng bởi những gì bạn ăn và có thể góp phần làm tăng cân hoặc khó giảm cân.
Ngay cả khi bạn có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ này, điều đó không có nghĩa là bạn sẽ bị béo phì. Bạn có thể chống lại hầu hết các yếu tố nguy cơ thông qua chế độ ăn uống, hoạt động thể chất và tập thể dục, và thay đổi hành vi.
Các biến chứng
Những người bị béo phì có nhiều khả năng phát triển một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tiềm ẩn, bao gồm:
Bệnh tim và đột quỵ. Béo phì khiến bạn dễ bị cao huyết áp và mức cholesterol bất thường, là những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh tim và đột quỵ.
Bệnh tiểu đường loại 2. Béo phì có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể sử dụng insulin để kiểm soát lượng đường trong máu. Điều này làm tăng nguy cơ kháng insulin và tiểu đường.
Một số bệnh ung thư. Béo phì có thể làm tăng nguy cơ ung thư tử cung, cổ tử cung, nội mạc tử cung, buồng trứng, vú, ruột kết, trực tràng, thực quản, gan, túi mật, tuyến tụy, thận và tuyến tiền liệt.
Vấn đề về tiêu hóa. Béo phì làm tăng khả năng mắc chứng ợ nóng, bệnh túi mật và các vấn đề về gan.
Chứng ngưng thở lúc ngủ. Những người bị béo phì có nhiều khả năng bị ngưng thở khi ngủ, một chứng rối loạn tiềm ẩn nghiêm trọng.
Bệnh xương khớp. Béo phì làm tăng áp lực đặt lên các khớp chịu trọng lượng, ngoài ra còn thúc đẩy quá trình viêm trong cơ thể. Những yếu tố này có thể dẫn đến các biến chứng như viêm xương khớp, thoái hóa khớp nặng, sớm.
Các triệu chứng COVID-19 nghiêm trọng. Béo phì làm tăng nguy cơ phát triển các triệu chứng nghiêm trọng nếu bạn bị nhiễm vi rút gây bệnh coronavirus 2019 (COVID-19). Những người bị COVID-19 trường hợp nghiêm trọng có thể phải điều trị tại các đơn vị chăm sóc đặc biệt hoặc thậm chí là hỗ trợ cơ học để thở.
Chất lượng cuộc sống
Béo phì có thể làm giảm chất lượng cuộc sống tổng thể. Bạn có thể không thực hiện được các hoạt động thể chất mà bạn đã từng yêu thích. Bạn có thể tránh những nơi công cộng. Những người bị béo phì thậm chí có thể gặp phải sự phân biệt đối xử.
Các vấn đề khác liên quan đến cân nặng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn bao gồm:
Trầm cảm
Khuyết tật
Xấu hổ và tội lỗi
Cách ly xã hội
Thành tích công việc thấp hơn
Đông y Tâm Đức lược dịch
Nguồn: Mayo clinic